Thực trạng công tác PCCC&CNCH tại Việt Nam trong thời gian qua vẫn còn nhiều bất cập, còn nhiều vụ cháy lớn gây thiệt hại nghiêm trọng. Một trong những nguyên nhân chính là do khung pháp lý còn thiếu đồng bộ, chưa tạo được hành lang pháp lý đầy đủ để triển khai công tác này một cách hiệu quả.
Thực trạng khung pháp lý về PCCC&CNCH
Ở Việt Nam, công tác PCCC&CNCH ở Việt Nam được thi hành bởi Luật Phòng cháy và chữa cháy năm 2001 (bắt đầu có hiệu lực từ ngày 04/10/2001) và sau đó là Luật số 40/2013/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy 2001 (bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/7/2014), cùng hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành. Tuy nhiên, Luật này đã có “tuổi đời” khá lâu, không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.
Một số hạn chế, bất cập của khung pháp lý hiện hành như:
- Phạm vi điều chỉnh chưa đầy đủ: Luật Phòng cháy và chữa cháy năm 2001 mới chỉ tập trung vào các vấn đề về phòng cháy và chữa cháy, chưa đề cập đến công tác cứu nạn cứu hộ – một nhiệm vụ quan trọng không kém.
- Trách nhiệm chưa được phân định rõ ràng: trách nhiệm của các bên liên quan như cơ quan quản lý nhà nước, chủ sở hữu cơ sở, người dân… trong công tác PCCC&CNCH chưa được quy định rõ ràng.
- Chế tài xử phạt chưa đủ mạnh: mức xử phạt vi phạm pháp luật về PCCC&CNCH còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe, nhất là đối với các cơ sở kinh doanh.
- Cơ chế tài chính chưa đáp ứng yêu cầu: nguồn kinh phí đầu tư cho công tác PCCC&CNCH còn hạn chế, phụ thuộc chủ yếu vào ngân sách nhà nước.
- Thiếu cơ chế phối hợp liên ngành: sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị liên quan như công an, quân đội, y tế… trong PCCC&CNCH còn chưa chặt chẽ.
Kinh nghiệm quốc tế về pháp luật PCCC&CNCH
Nghiên cứu pháp luật về PCCC&CNCH ở các nước phát triển cho thấy, các bộ luật về PCCC&CNCH thường có phạm vi điều chỉnh rộng, không chỉ bao quát các vấn đề về phòng cháy và chữa cháy, mà còn quy định về công tác cứu nạn cứu hộ, ứng phó với các tình huống khẩn cấp khác. Và trên hết, trách nhiệm các bên liên quan được phân định rõ ràng, ngoài trách nhiệm của cơ quan quản lý, còn quy định rõ ràng nghĩa vụ của chủ sở hữu cơ sở, người dân.
Đặc biệt, chế tài xử phạt nghiêm minh, mức xử phạt vi phạm pháp luật về PCCC&CNCH rất nghiêm khắc, đủ sức răn đe. Ngoài ra, cơ chế tài chính ổn định cũng là một trong những vấn đề quan trọng vì khi có cơ chế tài chính riêng, không chỉ dựa vào ngân sách nhà nước mà có nguồn thu từ phí, lệ phí thì công tác, hoạt động PCCC&CNCH phần nào ổn định hơn. Và cơ chế phối hợp liên ngành cũng là điều quan trọng, sự phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các cơ quan, đơn vị liên quan như công an, quân đội, y tế, giao thông vận tải, xây dựng, v.v giúp nâng cao hiệu quả giải pháp chống cháy.
Giải pháp hoàn thiện thể chế pháp lý về PCCC&CNCH ở Việt Nam
Dưới đây là một số giải pháp để hoàn thiện thể chế pháp lý PCCC&CNCH tại Việt Nam:
– Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật: rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật PCCC để bổ sung các quy định mới, nâng cao trách nhiệm và hiệu quả thực thi. Ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật PCCC một cách đồng bộ, thống nhất. Xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về PCCC&CNCH phù hợp với thực tiễn.
- Tăng cường trách nhiệm và phân định rõ trách nhiệm các cơ quan, tổ chức: xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong công tác PCCC&CNCH. Tăng cường phối hợp giữa các lực lượng tham gia PCCC&CNCH. Nâng cao trách nhiệm của các chủ đầu tư, chủ sở hữu công trình trong việc bảo đảm an toàn PCCC.
- Tăng cường đầu tư, phát triển nguồn lực: đầu tư cơ sở vật chất, vật liệu chống cháy, phương tiện PCCC&CNCH hiện đại. Xây dựng và phát triển lực lượng PCCC chuyên nghiệp, nâng cao trình độ, kỹ năng. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về PCCC&CNCH.
- Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: tăng cường công tác thanh tra, các chuyên gia chống cháy kiểm tra an toàn PCCC&CNCH. Xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật về PCCC&CNCH. Áp dụng các biện pháp răn đe, ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm.
Bổ sung, sửa đổi các cơ chế, chính sách về nguồn lực, tài chính, nhân lực, trang thiết bị phù hợp với yêu cầu thực tiễn là điều cấp thiết. Điều này sẽ giúp hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi công tác PCCC&CNCH trong bối cảnh mới, góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân.
